عباس کیارستمی، هنرمند برجسته، از بهترین کارگردان های ایران، فیلم‌نامه‌نویس، عکاس و شاعر ایرانی، متولد ۱ تیر ۱۳۱۹ در تهران، یکی از ستون‌های اصلی سینمای مدرن ایران و شخصیت کلیدی در تحولات هنری قرن بیستم به شمار می‌آید. او با نگاهی خلاقانه به روایت و تصویر، جایگاهی ماندگار در تاریخ سینمای جهان یافت و الهام‌بخش بسیاری از هنرمندان معاصر بوده است. در این مقاله با خانه هنر کاج، مرکز برگزاری بهترین کلاس بازیگری در تهران همراه باشید تا با کارنامه هنری و فیلم های کیارستمی آشنا شویم.
زندگی و مسیر هنری کیارستمی
قبل از آشنایی با فیلم های کیارستمی، باید ابتدا با مسیر زندگی او آشنا شد. کیارستمی دوران کودکی را در تهران و مناطق شمال البرز سپری کرد و از همان نوجوانی، علاقه وافری به هنر به ویژه نقاشی از خود نشان داد. او در هجده سالگی موفق به کسب جایزه‌ای در زمینه نقاشی شد و سپس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به ادامه تحصیل پرداخت. برای تأمین هزینه تحصیل، مدتی پلیس راهنمایی رانندگی بود و سپس به طراحی گرافیک، جلد کتاب، پوستر و تیتراژ فیلم‌هایی چون «قیصر» و «رضا موتوری» پرداخت. ورود او به عرصه فیلمسازی با دعوت فیروز شیروانلو به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۹ آغاز شد و با ساخت فیلم کوتاه «نان و کوچه» نامش به عنوان کارگردانی نوگرا مطرح شد.
سینمای موج نو و سبک شخصی
کیارستمی را می‌توان از پایه‌گذاران موج نوی سینمای ایران دانست که با سادگی روایت، حضور کودکان در نقش‌های اصلی، فضاسازی شاعرانه و حذف المان‌های رایج کارگردانی، سینمایی متفاوت خلق کرد. آثار عباس کیارستمی مبتنی بر درک فلسفی و نگاه شاعرانه به زندگی بود و در آن‌ها اغلب مرز میان واقعیت و خیال محو می‌شود. کیارستمی در طول فعالیت خود بیش از چهل فیلم بلند، کوتاه و مستند ساخت و سبک او تأثیرات عمیقی بر فیلمسازان داخلی و خارجی داشته است.
در نیمه دوم فعالیت خود، به ساخت فیلم در خارج از ایران نیز روی آورد و با آثاری چون «کپی برابر اصل» (۲۰۱۰) و «مثل یک عاشق» (۲۰۱۲) همچنان مورد توجه سینمای جهانی بود.
بهترین آثار و فیلم‌های پیشنهادی کیارستمی
عباس کیارستمی آثاری آفرید که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینما دارند. در این میان، شش فیلم زیر به لحاظ هنری، تاریخی و میزان تأثیرگذاری بر مخاطب، از اهمیت خاصی برخوردارند و بهترین فیلم های کیارستمی به شمار می‌روند:
- خانه دوست کجاست؟ (۱۳۶۵): سرآغاز سه‌گانه کوکر، روایتی کودکانه اما عمیق درباره مسئولیت و پیوند انسانی با ساختاری نئورئالیستی.
- کلوزآپ (۱۳۶۸): اثری مستندـداستانی که مرز میان حقیقت و خیال را در بستر جامعه ایرانی به چالش می‌کشد و نقدهایی گسترده در محافل هنری جهان داشت.
- زندگی و دیگر هیچ (۱۳۷۰): ادامه سه‌گانه کوکر؛ نگاهی انسانی به زندگی پس از زلزله رودبار. این فیلم با ساختاری ساده و درعین‌حال تأثیرگذار، تصویری بی‌واسطه از امید و مقاومت ارائه می‌دهد.
- زیر درختان زیتون (۱۳۷۳): سومین قسمت از سه‌گانه کوکر با مضامین زبانی، عاشقانه و فلسفی؛ یکی از موفق‌ترین آثار ایرانی در جشنواره‌های اروپایی.
- طعم گیلاس (۱۳۷۶): اثر برجسته فلسفی درباره مرگ و معنای زندگی. این فیلم با دریافت نخل طلای جشنواره کن (۱۹۹۷)، جایگاه ایران و کیارستمی را در سینمای جهان تثبیت کرد.
- باد ما را خواهد برد (۱۳۷۸): درامی شاعرانه درباره مفهوم گذر و جاودانگی انسان؛ برنده جایزه بزرگ جشنواره ونیز و تقدیر شده در لوکارنو.
آثار فوق نه‌تنها در رویدادهای جهانی، بلکه نزد منتقدان و فیلمسازان بزرگ نیز تحسین شدند و مسیر نوینی برای موج نوی سینمای ایران گشودند.
مقایسه آثار عباس کیارستمی با ژان-لوک گدار و اصغر فرهادی
آثارعباس کیارستمی همچون ژان-لوک گدار، نوآور و جریان‌ساز بود. اگر گدار را به‌خاطر تقابل با قواعد کلاسیک و ابداع فرم‌های روایی جدید می‌شناسند، کیارستمی نیز با ساختارشکنی در سینمای ایران، روایت غیرخطی، فضاسازی مینیمالیستی و معناگریزی آگاهانه، سهم بسزایی در تحول هنر هفتم داشت.
در مقایسه با اصغر فرهادی که سینمایش بر کشمکش‌های اجتماعی و تعلیق‌های روایی استوار است، کیارستمی بر تصاویر ایستا، فضاهای باز و دیالوگ‌های حداقلی تأکید داشت؛ او ساحت معنایی را در ابهام و عدم قطعیت رها می‌کرد. در نتیجه، گرچه هر دو کارگردان باعث مطرح شدن سینمای ایران در سطح جهان شدند، اما تفاوت‌های بنیادینی در زبان و روایت آثارشان وجود دارد.
افتخارات و جوایز جهانی کیارستمی
کیارستمی از جمله سینماگرانی بود که بیشترین جوایز و افتخارات ملی و بین‌المللی را کسب کرده است. فیلم های کیارستمی پنج بار نامزد دریافت جایزه نخل طلای جشنواره کن شدند و سرانجام این جایزه را برای «طعم گیلاس» به دست آورد. همچنین جوایز معتبری چون جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره ونیز و لوکارنو، و داوری در چهار دوره جشنواره فیلم کن (۱۹۹۳، ۲۰۰۲، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۴) از دیگر افتخارات او به شمار می‌رود. مطابق آمار، با دریافت ۳۲ دستاورد شخصی، عنوان پرافتخارترین فیلمساز ایرانی را به خود اختصاص داد.
جایگاه فرهنگی و تاثیر جهانی کیارستمی
فیلم های کیارستمی همواره مورد توجه منتقدان و بزرگان سینمای جهان همچون کوروساوا، اسکورسیزی و گدار بوده است. طبیعت‌گرایی، شاعرانگی، سادگی و نگاه انسانی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آثار او هستند که باعث الهام گرفتن بسیاری از فیلمسازان معاصر داخلی و خارجی از سبک وی شده است. او مرز میان فرم هنری و زندگی روزمره را کم‌رنگ کرد و بارها در مقالات و کتاب‌های تخصصی سینما، آثارش به عنوان نمونه اعلای مینیمالیسم سینمایی مورد بررسی قرارگرفته‌اند.
آموزش هنرمندان نسل جدید با خانه هنر کاج
در تهران، خانه هنر کاج با برگزاری کلاس بازیگری در تهران، کارگردانی و فیلم‌نامه‌نویسی، در تربیت نسل جدید هنرمندان و علاقمندان به سینما نقش برجسته‌ای دارد. این مجموعه با بهره‌گیری از رویکرد و میراث هنری بزرگان هنر معاصر همچون کیارستمی، بستری مناسب برای تقویت استعدادهای خلاق و توسعه‌ی زبان سینمایی روز جهان فراهم آورده است. این مجموعه با ترسیم خط سیر خلاقیت از اولین جلسه تا ورود هنرجویان به عرصه حرفه‌ای، بر تلفیق تئوری‌های معاصر بازیگری و تجربه عملی تمرکز دارد و فضایی فراهم می‌کند که استعداد هر فرد به شکل منحصربه‌فرد شناسایی و پرورش یابد. حضور اساتید صاحب‌نام، برنامه‌های کارگاهی خلاقانه، امکان حضور در پروژه‌های تولیدی واقعی و حمایت مستمر از هنرجویان، خانه هنر کاج را به انتخاب نخست جویندگان مسیر اصیل و حرفه‌ای بودن در بازیگری تبدیل کرده است. برای مشاهده دوره‌ها، وب‌سایت خانه هنر کاج را بررسی نمایید.
سوالات متداول
- بهترین فیلم عباس کیارستمی کدام است؟
بهترین فیلم عباس کیارستمی توسط بسیاری از منتقدان، «طعم گیلاس» دانسته می‌شود که با نگاه عمیق فلسفی و داستان منحصربه‌فردش، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سینمای جهان دارد.
- کدام فیلم کیارستمی برنده نخل طلای کن شد؟
فیلم «طعم گیلاس» عباس کیارستمی موفق به دریافت نخل طلای جشنواره کن در سال ۱۹۹۷ شد و این افتخار نقطه عطفی برای سینمای ایران در عرصه جهانی بود.
- از کجا باید دیدن فیلم های کیارستمی را شروع کنیم؟
برای آغاز تماشای آثار کیارستمی، توصیه می‌شود سه‌گانه کوکر را (شامل «خانه دوست کجاست»، «زندگی و دیگر هیچ»، و «زیر درختان زیتون») به ترتیب تماشا کنید و پس از آن به سراغ «کلوزآپ»، «طعم گیلاس»، و «باد ما را خواهد برد» بروید تا با سیر تحول سینمای او و مفاهیم انسانی و شاعرانه در آثارش آشنا شوید.
