اگر از آن دسته افرادی هستید که به حوزه سینما علاقه‌مندید، حتما می‌دانید که اصطلاحات مختلفی در این زمینه وجود دارد. از جمله اصطلاحات رایج در دنیای سینما می‌توان به دکوپاژ اشاره نمود. شاید برای شما سوال پیش آید که دکوپاژ در سینما چیست؟ در این مقاله از خانه هنر کاج به پاسخ این سوال شما خواهیم پرداخت.
دکوپاژ در سینما چیست؟
دکوپاژ در سینما چیست؟ این سوالیست که ممکن است برای هرکسی با شنیدن دکوپاژ پیش آید. دکوپاژ به عنوان مرحله‌ای مهم در فرایند تولید فیلم به شمار می‌آید که تاثیر قابل‌توجهی در کیفیت فیلم دارد.
اگر بخواهیم این اصطلاح را به طور ساده تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم که دکوپاژ سینما به معنای تقسیم کردن دقیق فیلم به پلان‌های مختلف همراه با جزئیاتی در مورد حرکت دوربین، چینش بازیگران، نورپردازی، دکور و نوع نما است. دکوپاژ از لحاظ لغوی یک واژه فرانسوی بوده که به معنای برش دادن یا تقسیم‌بندی است. به همین دلیل در دنیای سینما نیز به برنامه‌ریزی دقیق در تصویربرداری اشاره دارد.
براساس تحلیل دقیق، بازن «دکوپاژ در عمق» را به‌عنوان رویکردی واقع‌گرایانه توصیف می‌کند که با استفاده از عمق میدان (deep focus) و پلان طولانی (long take) عناصر صحنه را به‌صورت هم‌زمان در فریم حفظ می‌کند. این سبک به تماشاگر آزادی می‌دهد تا خودش در صحنه توجه را هدایت کند، بدون آنکه فیلم‌ساز با مونتاژ معنی را تحمیل کند.
آشنایی با تاریخچه دکوپاژ
مفهوم دکوپاژ ابتدا در سینمای فرانسه و سپس در سینمای کلاسیک وارد شد و توسعه یافت. اهمیت دکوپاژ سینما به اندازه‌ای بود که فیلم‌سازان بزرگی نظیر آندره بازن و ژان لوک گدار بر وجود آن تاکید کرده‌اند. این اصطلاح بخشی از زبان تخصصی سینما است که روی داستان‌گویی تصویری تاثیر قابل‌توجهی دارد.
معرفی 2 نوع اصلی دکوپاژ در سینما
دکوپاژ سینما در دو نوع اصلی وجود دارد. در این دو نوع دکوپاژ مهم‌ترین چیزی که باید به بیننده نمایش داده شود، جغرافیای صحنه است. دو نوع اصلی دکوپاژ سینما به شرح زیر هستند:
· دکوپاژ به روش شات بای شات
این نوع روش دکوپاژ در سینمای ایران و حتی سینمای برخی کشورهای دیگر نیز کاربرد ندارد. در واقع آنچه باعث می‌شود مردم فیلم‌ها را درک کنند، جغرافیای صحنه‌ها است. در حالی‌که در این شیوه جغرافیا جایگاهی ندارد.
در دکوپاژ به روش شات بای شات نماهای مختلف در کنار یکدیگر قرار گرفته و بیننده با دیدن این نماها کنار یکدیگر، یک معنی برداشت می‌کند. بنابراین بهتر است این روش دکوپاژ را کنار بگذارید. به عنوان مثال فیلمی را تصور کنید که یک نما از غذا و سپس چهره فردی را نشان می‌دهد. با کنار هم قرار دادن این دو نما متوجه خواهیم شد که این صحنه قصد نمایش مفهوم گرسنگی را دارد. امروزه سینما از این مفهوم فاصله گرفته و ترجیح می‌دهد داستان را به طور مستقیم برای بیینده بیان نماید.
· دکوپاژ به روش مستر شات
از دیگر روش‌های دکوپاژ سینما می‌توان به دکوپاژ مستر شات اشاره نمود که مهم‌ترین نوع دکوپاژ محسوب می‌شود. در این دکوپاژ برخلاف شات بای شات جغرافیا نقشی مهمی داشته و کارگردان قصد دارد با این روش جغرافیای صحنه را به بینندگان نشان دهد.
برای درک بهتر دکوپاژ مستر شات تصور کنید که در یک صحنه از فیلم دو نفر در کافه پشت میز نشسته‌اند. مرد سمت راست میز و زن سمت چپ میز قرار دارند. پس از گذشت چند ثانیه متوجه خواهید شد که مرد سمت راست و زن در سمت چپ هستند. اگر نگاه مرد به طرف چپ کادر یعنی زن و نگاه زن نیز به سمت راست یعنی مرد باشد و ناگهان مرد به طرف راست نگاه کند، متوجه خواهید شد که او به دنبال چیزی است. علت اصلی درک این صحنه، واضح بودن جغرافیای صحنه برای شماست.
عناصر اصلی دکوپاژ در سینما چیست؟
پس از اینکه با مفهوم دکوپاژ سینما و انواع آن آشنا شدید، شاید برایتان سوال پیش آید که عناصر اصلی دکوپاژ در سینما چیست؟ عناصر اصلی دکوپاژ در دنیای سینما به شرح زیر هستند:
- حرکت دوربین: زوم، تلت، دالی، پان و…
- زاویه دوربین: نما از بالا، روبرو، پایین و…
- نوع نما: لانگ شات، مدیوم شات و کلوزآپ
- فضاسازی: طراحی دکور و چیدمان آن
- نورپردازی: رنگ نور، شدت و زاویه آن
- حرکت بازیگران: حرکات فیزیکی بازیگران در فیلم
- صدا: دیالوگ، صدای محیط و موسیقی
تفاوت دکوپاژ با استوری بورد
از دکوپاژ سینما برای برنامه‌ریزی به صورت تکنیکی استفاده می‌شود. همچنین با وجود دکوپاژ عوامل ساخت فیلم نظیر فیلم‌برداران، صدابرداران و طراحان فیلم می‌توانند به پیاده‌سازی صحیح صحنه‌ها بپردازند. یک دکوپاژ استاندارد به کاهش زمان و صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک می‌کند.
استوری بورد پس از دکوپاژ بوده و برای تجسم بهتر به تصویر کشیده می‌شود. در واقع استوری بورد به ارتباط بهتر کارگردان با سایر اعضای تیم کمک می‌کند. همچنین با وجود استوری بورد ایده‌ها پیش از شروع به طور واضح بیان می‌گردند.
تفاوت دکوپاژ با میزانسن
یکی از سوالاتی که برای علاقه‌مندان به دنیای سینما احتمال دارد ایجاد شود این است که تفاوت میزانسن و دکوپاژ در سینما چیست؟ هر دو این مفاهیم در مورد نمایش بصری فیلم هستند و در عملکرد و کارکرد با یکدیگر متفاوتند.
بخوانید: میزانسن چیست؟
میزانسن به چگونگی چیدمان عناصر در صحنه، نورپردازی، حرکت بازیگران و… می‌پردازد و بیشتر بر زیبایی‌شناسی تاکید دارد. در حالی‌که مفهوم دکوپاژ در مورد برنامه‌ریزی فنی بوده که شامل تعیین نماها، زوایای دوربین، ترتیب برداشت‌ها و نحوه تدوین می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که دکوپاژ نقشه‌ای برای تبدیل طراحی به فیلم است.
دلایل اهمیت دکوپاژ
شاید برایتان سوال پیش آيد که اهمیت دکوپاژ در سینما چیست؟ و چرا کارگردانان بزرگ بر این اصطلاح تاکید کرده‌اند؟ اهمیت دکوپاژ را می‌توان در نکات زیر خلاصه نمود:
· افزایش کارایی
برای اینکه از زمان و منابع در فرایند تولید استفاده بهینه داشته باشید، به دکوپاژ دقیق نیاز دارید. در واقع دکوپاژ دقیق از سردرگمی‌های شما کاسته و بر سرعت کار شما می‌افزاید.
· وحدت دیدگاه
با وجود دکوپاژ دقیق همه اعضای تیم از دیدگاه کارگردان برای هر صحنه و سکانس درک یکسانی خواهند داشت.
· ارتباط موثر
این اصطلاح سینمایی به عنوان زبانی مشترک بین کارگردان و سایر عوامل تهیه فیلم شناخته شده و ارتباط موثر را افزایش می‌دهد.
· کنترل خلاقانه
با استفاده از دکوپاژ کارگردان می‌تواند بر چگونگی روایت داستان به وسیله تصویر کنترل داشته باشد.
· پایه و اساس تدوین
یک دکوپاژ استاندارد و اصولی باعث تسهیل کار تدوینگر می‌شود. زیرا نماها از قبل به خوبی با یکدیگر ترکیب شده‌اند.
نمونه‌هایی از دکوپاژ در دنیای سینما
در سینمای ایران و سایر کشورها نمونه‌های بسیاری از دکوپاژ دیده می‌شود که در ادامه چند تا از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
· فیلم جدایی نادر از سیمین
فیلم جدایی نادر از سیمین، اثر اصغر فرهادی دکوپاژهای بسیار استانداردی دارد. به عنوان مثال در سکانسی که نادر و سیمین در مقابل قاضی هستند، نوع دکوپاژ احساس قضاوت را در مخاطب برانگیخته و باعث می‌شود مخاطب خود را در جایگاه قاضی قرار دهد.
در این فیلم تمرکز روی جزئیات نیز باعث شده جدایی نادر از سیمین به اثری جذاب و به‌یادماندنی تبدیل شود. در سکانسی سیمین از میان سی دی‌های روی میز، سی دی آواز استاد شجریان که به عنوان نمادی از اصالت ایرانی شناخته می‌شود را انتخاب می‌کند. این سکانس علاقه سیمین به نمادهای ایرانی در حالی‌که میل به مهاجرت دارد را نشان می‌دهد. برای دیدن لیست بهترین فیلم های اصغر فرهادی به این مقاله مراجعه کنید.
· فیلم ایوان مخوف
یکی دیگر از نمونه‌های دکوپاژ در سینما را در فیلم ایوان مخوف، اثر سرگئی آیزنشتاین، می‌بینیم. سرگئی آیزنشتاین در این فیلم برای نمایش جلوه‌های بصری دراماتیک از اکسپرسیونیسم و انیمیشن دیزنی الهام گرفته و طراحی دکور تفسیری که نشان‌دهنده روان‌شناسی و تاریخ است نیز در این فیلم مشاهده می‌گردد. همچنین وجود ایوان در متروک‌ترین فضا نمایی نمادین از این فیلم به حساب می‌آید.
· فیلم روانی (Psycho)
در فیلم Psycho اثر آلفرد هیچکاک نیز شاهد نمونه‌های مختلفی از دکوپاژ سینما هستیم. استفاده بسیار از کلوزآپ در این فیلم باعث تاکید بر خشونت می‌شود. همچنین فضای بسیار سفید حمام یک پاکسازی نمادین به حساب می‌آید. در این فیلم چند فریم کوتاه از چاقو وجود داشته و حرکت سریعی بین چهره قربانی و مهاجم دیده می‌شود که باعث ایجاد احساس ترس در مخاطب خواهد شد. در فیلم روانی منزل Bates به صورت زاویه پایین فیلم‌برداری شده و احساس تهدید شدن را در مخاطب ایجاد می‌نماید.
برگزاری بهترین کلاس‌های بازیگری در خانه هنر کاج
در این مقاله به سوال شما در مورد اینکه دکوپاژ در سینما چیست؟ پاسخ دادیم و تفاوت‌های آن را با میزانسن و استوری بورد بررسی کردیم. اگر شما نیز به دنیای سینما و بازیگری علاقه دارید و می‌خواهید وارد این حوزه شوید، شرکت در دوره‌های بازیگری به تسهیل هدف شما بسیار کمک می‌کند. خانه هنر کاج به عنوان مجموعه‌ای شناخته می‌شود که بهترین دوره‌های کلاس بازیگری در تهران را زیر نظر اساتید مجرب برگزار می‌نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دوره بازیگری و سایر دوره‌های هنری این مجموعه به سایت خانه هنر کاج مراجعه نمایید.
سوالات متداول
- دکوپاژ در سینما چیست و چه تفاوتی با فیلم‌نامه دارد؟
فیلم‌نامه به انتقال کلی داستان می‌پردازد. در حالی‌که دکوپاژ برای اجرای دقیق صحنه‌ها کاربرد دارد.
- چه تفاوتی بین دکوپاژ و استوری‌بورد وجود دارد؟
دکوپاژ نقشه راهی منظم فراهم کرده که جزئیات فنی و هنری از قبل در آن تعیین شده است. در حالی‌که استوری بورد این برنامه‌ریزی‌ها را به صورت بصری جلو می‌برد.
- دکوپاژ در چه مرحله‌ای از تولید فیلم استفاده می‌شود؟
دکوپاژ در سینما به عنوان مرحله پیش تولید شناخته شده و پیش از شروع فرایند اجرا باید آن را تکمیل نمود.
