تئاتر یکی از هنرهای هفتگانه و پرطرفدار در سرتاسر جهان است. این هنر جذاب، بازیگران، کارگردانان، تهیه‌کنندگان و افراد بسیاری در حوزه نمایش را مجذوب خود نموده و همواره افراد بسیاری به دنبال شرکت و مشاهده هنرنمایی هنرمندان این حوزه هستند. یکی از نکاتی که در رابطه با تئاتر مطرح می‌شود، تاریخ و پیشینه آن است.
به طور کلی، مبحث تاریخچه تئاتر در جهان و ایران، موضوعی بسیار گسترده بوده و برای کسب اطلاعات دقیق و کامل در رابطه با این موضوع، نیاز است تا فرد مطالعاتی گسترده داشته باشد. در این راستا، در این مقاله از وب‌سایت خانه هنر کاج قصد داریم تا به طور خلاصه به تاریخ تئاتر جهان و ایران اشاره کنیم و اطلاعات مفیدی در این رابطه در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
پیشینه تئاتر در جهان
سرچشمه تئاتر و پیشینه آن، به آیین‌های مذهبی و اجتماعی در دوران مختلف باستانی برمی‌گردد. در گذشته مردم به عنوان تماشاگران مراسمات مذهبی و دینی حضور پیدا کرده و اجراهایی از قبیل موسیقی، رقص، گفتار و … را تماشا می‌کردند. در واقع بازیگران با حضور بر روی صحنههای مختلف، موضوعات دینی و روایت‌ها و داستان‌ها را به عرصه نمایش می‌آوردند. پس از گذشت مدتی، تئاتر از حوزه دینی بیرون آمد و جنبه تفریحی و سرگرمی پیدا کرد.
· یونان باستان؛ مهد اولیه
به طور کلی تئاتر یک کلمه یونانی به معنای دیدن و تماشاکردن است. این هنر ریشه‌ای تاریخی در فرهنگ یونان باستان (در سده چهارم و پنجم قبل از میلاد) دارد. تئاتر در این دوره بیشتر به صورت همسرایی اجرا می‌شد و بازیگران با حضور بر روی سن، اقدام به اجرای آواز، تحریر و دکلمه می‌کردند. در دوره یونان باستان، فضای اجرای مراسمات مختلف، بسیار بزرگ بود، در نتیجه همواره فاصله‌ای نسبتاً زیاد میان تماشاگران و بازیگران وجود داشت. این موضوع باعث می‌شد تا صدا، اهمیتی بسیار زیاد داشته باشد. بازیگران یونان، همواره بر صورت خود ماسک (صورتک) داشتند و حرکاتی ساده و قابلفهمی را اجرا می‌کردند.
در این دوره اتفاقات مهمی رخ داد که از جمله آن‌ها می‌توان به احداث تئاتر دیونیزوس و جایگاه تماشاگران در آن، حمایت مالی دولت آتن از درام، نوشته‌شدن بیش از 120 نمایشنامه توسط سوفکل، برگزاری مسابقات نمایش‌های ساتیری و … اشاره نمود. اگر از علاقه‌مندان به یادگیری بازیگری تئاتر هستید، کلاس تئاتر در تهران موسسه خانه هنر کاج مکان مناسبی برای یادگیری این هنر می‌باشد زیرا اساتید با تجربه مبانی تئاتر را به صورت عملی و تئوری به شما آموزش می‌دهند.
· روم باستان؛ نقطه عطف تاریخچه تئاتر
در ادامه بررسی تاریخ تئاتر جهان، نیاز است تا به روم باستان سفر کنیم. تئاتر در دوره روم باستان، به میزان قابل توجهی از مناسک دینی و مذهبی جدا شد و هویتی مستقل پیدا نمود. در تئاترهای این دوره، بازیگران، داستان‌هایی از اسطوره‌ها و روایت‌های تاریخی را به نمایش در می‌آوردند. در این دوره به سبب ماهیت مستقلی که تئاتر و نمایش پیدا کرده بود، نویسندگان و نمایشنامه نویسان بسیاری توانستند به آن ورود کنند و تأثیراتی شگفت‌انگیز بر روی رشد و پیشرفت آن داشته باشند.
· قرن 17ام؛ پرش بزرگ
تئاتر در قرن 17 توانست به عنوان یک شکل از هنر نمایشی به عرصه هنر ورود کند. در این دوره، تئاتر در نزد مردم عادی بسیار محبوب شد و بازیگران و نمایشنامه‌نویسان توانستند از کلاسیک‌های یونانی و رومی، برای نمایش‌های خود الهام بگیرند. محبوبیت تئاتر در قرن 17 به حدی رسید که فارغ از اشراف‌زادگان، افراد غیراشراف نیز برای تفریح و سرگرمی، به سالن‌های تئاتر می‌رفتند و نمایش‌های روی صحنه را مشاهده می‌کردند.
تاریخچه تئاتر در ایران، هنر نمایش در خاورمیانه
نمایش و تئاتر در ایران، سابقه‌ای طولانی‌مدت دارد اما نه به شکل و طرحی که امروزه به آن تئاتر می‌گویند. از پیش از اسلام تا دوران مشروطه، همواره تاریخ ایران شاهد نمایش‌هایی بوده است که در مراسمات و آیین‌های مختلف اجرا می‌شدند. سوگ سیاوش، مغ‌کشی، کوسه برنشستن، رقص با صورتک (ستایش ناهید و مهر)، میرنوروزی، تعزیه، تقلید، تخت حوضی، نقالی، خیمه‌شب بازی و … از جمله نمایش‌ها، مراسمات و آیین‌هایی بوده‌اند که نشان از حضور فعال نمایش و تئاتر در ایران به شیوه‌ای دیگر داشتند.
· ورود واژه تئاتر؛ آغاز قصه
اولین مواجهه با تئاتر مدرن در ایران به سده 19 میلادی و زمان حکومت ناصرالدین شاه بر می‌گردد. ارتباط ایران با غرب و بازگشت دانشجویان از خارج، باعث ورود تئاتر به ایران شد. اولین مورد اجرای تئاتر به معنی و مفهوم غربی آن، در دارالفنون انجام شد. این نمایش که مردم گریز نام داشت، اقتباسی از نمایشنامه میزانتروپ مولیر بود. در حقیقت نمایش مردم گریز توسط میرزا علی اکبر خان نقاش باشی نطنزی که یکی از دانشجویان اعزامی به خارج از ایران بود، برای ناصرالدین شاه قاجار اجرا شد.
· مشروطه؛ انقلاب در تئاتر
در ادامه بررسی تاریخ تئاتر جهان و ایران، باید به زمان مشروطه پرداخت. مشروطه‌خواهان در طول دوران اعتراضات خود، از تئاتر برای بیان عقاید و گسترش آراء مشروطه استفاده می‌کردند. یکی از نکات جالب در رابطه با مشروطه، انتشار نخستین نشریه فارسی ویژه تئاتر در این دوران بود. اولین نشریه فارسی در رابطه با تئاتر، با عنوان جریده تیاتر، توسط میرزارضاخان طباطبایی نائینی منتشر گردید.
· رضاشاه؛ پهلوی و ممیزی
گسترش تئاتر در دوره رضاشاه به دلیل ممیزی‌ها، محدود شد. در این دوره، با وجود تغییرات ظاهری دیوان سالاری، همچنان از ابزارهای مختلفی در جهت مهار تئاتر استفاده می‌شد. در این دوره، نمایشنامه‌های تاریخی بسیار رایج شده‌اند که دلیل آن، مواجهه نمایشنامه نویسان به سانسورهای دوره رضاشاه بود. برای کسب اطلاع بیشتر از تئاترهایی که در ایران اجرا می‌شود، مقاله انواع تئاتر در ایران را نیز مطالعه بفرمائیدو
· آغاز تئاتر نوین؛ گذر از جنگ جهانی دوم
تاریخچه تئاتر در ایران، همواره پر از اتفاقات و چالش‌های متعدد بوده است. اما با هرچه بود، تئاتر ایران توانست تا اوایل دهه 20، آماده رشد و پیشرفت‌های بزرگ شود. به طور کلی نقطه آغاز شروع تئاتر نوین را می‌توان از شهریور ماه سال 1320 هجری شمسی دانست. در واقع پس از جنگ جهانی دوم، فضای فرهنگی بیش از گذشته باز شد. بسیاری از آثار به فارسی ترجمه شدند و احزاب سیاسی برای تبلیغات موثر حزب خود، به حمایت از شعرا، نویسندگان، نمایشنامه نویسان و شخصیت‌های فرهنگی پرداختند. نمایش‌هایی که در این دوره بر روی صحنه رفتند، بیشتر از ترجمه آثار شکسپیر، سارتر و گگوگول بودند. در فاصله این سال‌ها، نمایشنامه‌های آینده‌نگرانه و مردم‌نگرانه پدید آمدند. اما تمامی این امیدواری‌ها، سرانجام با کودتای 28 مرداد سال 1332 هجری شمسی، با یأس و ناامیدی جایگزین شد. برای یادگیری آواز ایرانی می‌توانید در دوره آموزش آواز سنتی ایرانی با یکی از اساتید شناخته شده این سبک شرکت فرمائيد.
جمع‌بندی
در این مقاله از وب‌سایت خانه هنر کاج، تلاش کردیم تا اطلاعات خلاصه و مناسبی را از تاریخچه تئاتر در جهان و ایران ارائه نماییم. همانطور که گفتیم، مطالعه تاریخچه هنرها، اطلاعاتی بسیار جالب و جذاب از آن هنر و حوزه هنری به ما منتقل می‌کند. مطالعه تاریخ تئاتر در جهان و ایران کمک می‌کند تا این هنر را بهتر بشناسیم و بتوانیم درک جامع‌تری از آن بدست آوریم. اگر برای تقویت سخنوری و بیان نیاز به دوره ای مناسب با اساتید شناخته شده دارید می‌توانید در کلاس فن بیان در تهران خانه هنر شرکت فرمائید، برای کسب اطلاع از شرایط دوره با شماره های درج شده در سایت تماس بگیرید.
خانه هنر کاج، کاج اندیشه سبز
خانه هنر کاج در سال 1397 فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد. این مجموعه با شعار کاج، اندیشه سبز، همواره تلاش کرده تا با برگزاری سمینارها، رویداد‌ها، دوره‌های آموزشی و دیگر اقدامات، گامی موثر در راستاری ارتقاء آموزش و تولید در عرصه تئاتر و سینما بردارد. کاج، با بهره‌مندی از اساتید باتجربه و متخصص، بهترین دوره‌های آموزشی را با کیفیتی بسیار بالا ارائه می‌نماید. علاقه‌مندان در جهت مشاهده لیست دوره‌ها و ثبت نام، می‌توانند همین حالا به وب‌سایت خانه هنر کاج مراجعه نمایند.
